与友人论门人书文言文注音版
《 与yǔ友yǒu人rén论lùn门mén人rén书shū 》
伏fú承chéng来lái教jiào , 勤qín勤qín恳kěn恳kěn , 闵mǐn其qí年nián之zhī衰shuāi暮mù , 而ér悼dào其qí学xué之zhī无wú传chuán , 其qí为wéi意yì甚shèn盛shèng 。 然rán欲yù使shǐ之zhī效xiào曩nǎng者zhě二èr三sān先xiān生shēng , 招zhāo门mén徒tú , 立lì名míng誉yù , 以yǐ光guāng显xiǎn于yú世shì , 则zé私sī心xīn有yǒu所suǒ不bù愿yuàn也yě 。 若ruò乃nǎi西xī汉hàn之zhī传chuán经jīng , 弟dì子zǐ常cháng千qiān余yú人rén , 而ér位wèi富fù者zhě至zhì公gōng卿qīng , 下xià者zhě亦yì为wéi博bó士shì , 以yǐ名míng其qí学xué , 可kě不bù谓wèi荣róng欤yú , 而ér班bān史shǐ乃nǎi断duàn之zhī曰yuē :“ 盖gài禄lù利lì之zhī路lù然rán也yě 。” 故gù以yǐ夫fū子zǐ之zhī门mén人rén , 且qiě学xué干gān禄lù 。 子zǐ曰yuē :“ 三sān年nián学xué , 不bù至zhì于yú谷gǔ , 不bù易yì得dé也yě 。” 而ér况kuàng于yú今jīn日rì乎hū ?
今jīn之zhī为wéi禄lù利lì者zhě , 其qí无wú藉jiè于yú经jīng术shù也yě审shěn矣yǐ 。 穷qióng年nián所suǒ习xí不bù过guò应yìng试shì之zhī文wén , 而ér问wèn以yǐ本běn经jīng , 犹yóu茫máng然rán不bù知zhī为wèi何hé语yǔ , 盖gài举jǔ唐táng以yǐ来lái帖tiě括kuò之zhī浅qiǎn而ér又yòu废fèi之zhī 。 其qí无wú意yì于yú学xué也yě , 传chuán之zhī非fēi一yī世shì矣yǐ , 矧shěn纳nà赀zī之zhī例lì行xíng , 而ér目mù不bù识shí字zì者zhě可kě为wéi郡jùn邑yì博bó士shì ! 惟wéi贫pín而ér不bù能néng徙xǐ业yè者zhě , 百bǎi人rén之zhī中zhōng尚shàng有yǒu一yī二èr 。 读dú书shū而ér又yòu皆jiē躁zào竞jìng之zhī徒tú , 欲yù速sù成chéng以yǐ名míng于yú世shì , 语yǔ之zhī以yǐ五wǔ经jīng则zé不bù愿yuàn学xué , 语yǔ之zhī以yǐ白bái沙shā 、 阳yáng明míng之zhī语yǔ录lù , 则zé欣xīn然rán矣yǐ , 以yǐ其qí袭xí而ér取qǔ之zhī易yì也yě 。 其qí中zhōng小xiǎo有yǒu才cái华huá者zhě , 颇pō好hǎo为wéi , 而ér今jīn日rì之zhī诗shī , 亦yì可kě以yǐ不bù学xué而ér作zuò 。 吾wú行xíng天tiān下xià见jiàn诗shī与yǔ语yǔ录lù之zhī刻kè , 堆duī几jǐ积jī案àn , 殆dài于yú瓦wǎ釜fǔ雷léi鸣míng , 而ér叩kòu之zhī以yǐ二èr南nán 、 雅yǎ颂sòng之zhī义yì , 不bù能néng说shuō也yě。 于yú此cǐ时shí而ér将jiāng行xíng吾wú之zhī道dào , 其qí谁shéi从cóng之zhī ?“ 大dà匠jiàng不bù为wèi拙zhuō工gōng改gǎi废fèi绳shéng墨mò , 羿yì不bù为wèi拙zhuō射shè变biàn其qí彀gòu率lǜ 。” 若ruò徇xùn众zhòng人rén之zhī好hǎo而ér自zì贬biǎn其qí学xué , 以yǐ来lái天tiān下xià之zhī人rén , 而ér广guǎng其qí名míng誉yù , 则zé是shì枉wǎng道dào以yǐ从cóng人rén , 而ér我wǒ亦yì将jiāng有yǒu所suǒ不bù暇xiá 。 惟wéi是shì斯sī道dào之zhī在zài天tiān下xià , 必bì有yǒu时shí而ér兴xīng , 而ér君jūn子zǐ之zhī教jiāo人rén有yǒu私sī淑shū艾ài者zhě , 虽suī去qù之zhī百bǎi世shì而ér犹yóu若ruò同tóng堂táng也yě 。 所suǒ著zhù 《 日rì知zhī录lù 》 三sān十shí余yú卷juàn , 平píng生shēng之zhī志zhì与yǔ业yè皆jiē在zài其qí中zhōng , 惟wéi多duō写xiě数shù本běn以yǐ贻yí之zhī同tóng好hǎo , 庶shù不bù为wèi恶è其qí害hài己jǐ者zhě之zhī所suǒ去qù , 而ér有yǒu王wáng者zhě起qǐ , 得dé以yǐ酌zhuó取qǔ焉yān , 其qí亦yì可kě以yǐ毕bì区qū区qū之zhī愿yuàn矣yǐ 。
夫fū道dào之zhī污wū隆lóng , 各gè以yǐ其qí时shí , 若ruò为wèi己jǐ而ér不bù求qiú名míng , 则zé无wú不bù可kě以yǐ自zì勉miǎn 。 鄙bǐ哉zāi硁kēng硁kēng所suǒ以yǐ异yì于yú今jīn之zhī先xiān生shēng者zhě如rú此cǐ 。 高gāo明míng何hé以yǐ教jiào之zhī !
《 yǔ yǒu rén lùn mén rén shū 》
《与友人论门人书》
fú chéng lái jiào , qín qín kěn kěn , mǐn qí nián zhī shuāi mù , ér dào qí xué zhī wú chuán , qí wéi yì shèn shèng 。 rán yù shǐ zhī xiào nǎng zhě èr sān xiān shēng , zhāo mén tú , lì míng yù , yǐ guāng xiǎn yú shì , zé sī xīn yǒu suǒ bù yuàn yě 。 ruò nǎi xī hàn zhī chuán jīng , dì zǐ cháng qiān yú rén , ér wèi fù zhě zhì gōng qīng , xià zhě yì wéi bó shì , yǐ míng qí xué , kě bù wèi róng yú , ér bān shǐ nǎi duàn zhī yuē :“ gài lù lì zhī lù rán yě 。” gù yǐ fū zǐ zhī mén rén , qiě xué gān lù 。 zǐ yuē :“ sān nián xué , bù zhì yú gǔ , bù yì dé yě 。” ér kuàng yú jīn rì hū ?
伏承来教,勤勤恳恳,闵其年之衰暮,而悼其学之无传,其为意甚盛。然欲使之效曩者二三先生,招门徒,立名誉,以光显于世,则私心有所不愿也。若乃西汉之传经,弟子常千余人,而位富者至公卿,下者亦为博士,以名其学,可不谓荣欤,而班史乃断之曰:“盖禄利之路然也。”故以夫子之门人,且学干禄。子曰:“三年学,不至于谷,不易得也。”而况于今日乎?
jīn zhī wéi lù lì zhě , qí wú jiè yú jīng shù yě shěn yǐ 。 qióng nián suǒ xí bù guò yìng shì zhī wén , ér wèn yǐ běn jīng , yóu máng rán bù zhī wèi hé yǔ , gài jǔ táng yǐ lái tiě kuò zhī qiǎn ér yòu fèi zhī 。 qí wú yì yú xué yě , chuán zhī fēi yī shì yǐ , shěn nà zī zhī lì xíng , ér mù bù shí zì zhě kě wéi jùn yì bó shì ! wéi pín ér bù néng xǐ yè zhě , bǎi rén zhī zhōng shàng yǒu yī èr 。 dú shū ér yòu jiē zào jìng zhī tú , yù sù chéng yǐ míng yú shì , yǔ zhī yǐ wǔ jīng zé bù yuàn xué , yǔ zhī yǐ bái shā 、 yáng míng zhī yǔ lù , zé xīn rán yǐ , yǐ qí xí ér qǔ zhī yì yě 。 qí zhōng xiǎo yǒu cái huá zhě , pō hǎo wéi , ér jīn rì zhī shī , yì kě yǐ bù xué ér zuò 。 wú xíng tiān xià jiàn shī yǔ yǔ lù zhī kè , duī jǐ jī àn , dài yú wǎ fǔ léi míng , ér kòu zhī yǐ èr nán 、 yǎ sòng zhī yì , bù néng shuō yě 。 yú cǐ shí ér jiāng xíng wú zhī dào , qí shéi cóng zhī ?“ dà jiàng bù wèi zhuō gōng gǎi fèi shéng mò , yì bù wèi zhuō shè biàn qí gòu lǜ 。” ruò xùn zhòng rén zhī hǎo ér zì biǎn qí xué , yǐ lái tiān xià zhī rén , ér guǎng qí míng yù , zé shì wǎng dào yǐ cóng rén , ér wǒ yì jiāng yǒu suǒ bù xiá 。 wéi shì sī dào zhī zài tiān xià , bì yǒu shí ér xīng , ér jūn zǐ zhī jiāo rén yǒu sī shū ài zhě , suī qù zhī bǎi shì ér yóu ruò tóng táng yě 。 suǒ zhù 《 rì zhī lù 》 sān shí yú juàn , píng shēng zhī zhì yǔ yè jiē zài qí zhōng , wéi duō xiě shù běn yǐ yí zhī tóng hǎo , shù bù wèi è qí hài jǐ zhě zhī suǒ qù , ér yǒu wáng zhě qǐ , dé yǐ zhuó qǔ yān , qí yì kě yǐ bì qū qū zhī yuàn yǐ 。
今之为禄利者,其无藉于经术也审矣。穷年所习不过应试之文,而问以本经,犹茫然不知为何语,盖举唐以来帖括之浅而又废之。其无意于学也,传之非一世矣,矧纳赀之例行,而目不识字者可为郡邑博士!惟贫而不能徙业者,百人之中尚有一二。读书而又皆躁竞之徒,欲速成以名于世,语之以五经则不愿学,语之以白沙、阳明之语录,则欣然矣,以其袭而取之易也。其中小有才华者,颇好为,而今日之诗,亦可以不学而作。吾行天下见诗与语录之刻,堆几积案,殆于瓦釜雷鸣,而叩之以二南、雅颂之义,不能说也。于此时而将行吾之道,其谁从之?“大匠不为拙工改废绳墨,羿不为拙射变其彀率。”若徇众人之好而自贬其学,以来天下之人,而广其名誉,则是枉道以从人,而我亦将有所不暇。惟是斯道之在天下,必有时而兴,而君子之教人有私淑艾者,虽去之百世而犹若同堂也。所著《日知录》三十余卷,平生之志与业皆在其中,惟多写数本以贻之同好,庶不为恶其害己者之所去,而有王者起,得以酌取焉,其亦可以毕区区之愿矣。
fū dào zhī wū lóng , gè yǐ qí shí , ruò wèi jǐ ér bù qiú míng , zé wú bù kě yǐ zì miǎn 。 bǐ zāi kēng kēng suǒ yǐ yì yú jīn zhī xiān shēng zhě rú cǐ 。 gāo míng hé yǐ jiào zhī !
夫道之污隆,各以其时,若为己而不求名,则无不可以自勉。鄙哉硁硁所以异于今之先生者如此。高明何以教之!